Περίπατοι στον κήπο για δύο - Κριτικό σημείωμα της Νίνας Γιαννοπούλου

Περιοδικό "Τα Ποιητικά", τχ. 14, Ιούνιος 2014

Ιστολόγιο για την Ποίηση και την Εκπαίδευση: Σε σημασμένα σημεία, Πόλυ Μαμακάκη

Ιστολόγιο για την Ποίηση και την Εκπαίδευση: Σε σημασμένα σημεία, Πόλυ Μαμακάκη: Είτε ομίχλη καιρού είτε σκόνη χρόνων Απλώνεται γύρω από μια πόλη βεβαιότητα Είτε ενόραση είτε απόσταση Δεν ξέρω αν αγαπώ ή αν ζηλεύω το χέρ...

Πόλυ Μαμακάκη, Εναγωνίως

Πόλυ Μαμακάκη
Εναγωνίως



Μήκος κύματος 4Χ4

Σιγή βοώντος εν τη ερήμω
η προτεραιότητα στην ουρά
που δεν οδηγεί πουθενά
παρά αναμένει στην ίδια θέση
– σε κάποια αμφίρροπη μέση
διότι οι τελευταίοι έσονται πρώτοι
και οι πρώτοι πάλι από το τέλος ορμώμενοι
διεκδικούν νέα πρωτιά
σε διαρκώς κολοβό και ακέφαλο σώμα
ένας συνωστισμός δηλαδή
περιφραγμένος από ποδοβολητά και οίηση



Περιγραφή παιχνιδιού: Pac-Man

Αδύνατον λες να έχει τόσες ατέλειες το οδόστρωμα
Κι όμως κάθε ρευστό υλικό ρέει εδώ κι εκεί ανομοιόμορφα    
Ετσι ώστε να μένει ατόφιο το τράνταγμα στις λακκούβες
Ενώ ο τροχός στο λούνα παρκ των τρωκτικών
Μανιασμένο ρολόι που γυρίζει ακατάπαυστα  
Ανθρωπάκια κανίβαλοι καιροφυλαχτούν σε πολυσύχναστα μέρη
Τόσο μα τόσο μικρά που δύσκολα τα πιάνει το μάτι  
Εχεις εντοπίσει βέβαια μερικά
Αλλά πόσο πειστικά μπορείς να τα περιγράψεις;
Γιατί στερούνται ιδιότητας και ποιότητας
– Σαν να λέμε γυμνά ουσιαστικά παμφάγα
Κινούνται από κάτω προς τα πάνω και διαγώνια
Αντίθετα προς τη φορά των θυμάτων
Εκριζώνουν χλωρίδα και πανίδα εναλλάξ
Εν ριπή οφθαλμού παραλύουν τα πάντα    
Καμία ερώτηση καμία απάντηση
Ούλα που σαπίζουν νωρίς εκδικούνται πρώτα τα δόντια



Παροπλισμός

Οταν ξεκινάς να πεις μια ιστορία, θα πρέπει
Να θυμάσαι την αρχή και να προβλέψεις το τέλος
Ή να ξεχάσεις την αρχή – ιδίως αν οδεύεις στο τέλος
Ή να αφήσεις κάποιον άλλον να τη διηγηθεί
Από την αρχή μετά το τέλος

Γιατί κάθε ιστορία αν έχει μνήμη έχει και όρια
Που είθισται μάλιστα να αγνοείς
Με την ίδια τραγικότητα που είθισται να ξέρεις
Γι' αυτό δυσκολεύεσαι πάντα τόσο πολύ
Να μην πεις εκείνα που λες, να πεις όλα αυτά που δεν λες
Οτι / από / αλλά / δηλαδή / ποτέ / πια / κάποτε

Αντίθετα, όταν ξεκινάς να σβήσεις μια ιστορία
Τα πράγματα είναι απλά – χωρίς αρχή μέση και τέλος
Μόνο που θα πρέπει να αναμετρηθείς
Με εκείνον που πρόλαβε και τη διάβασε



Σενάριο ερωτικής εποπτείας

Εκείνος (οριστικά) διαζευγμένος
Περιστασιακά μοναχικός
Ολίγον τι πνευματώδης

Εκείνη (απροσδιορίστως) φιλόδοξη
Περιστασιακά ορεγόμενη
Ολίγον τι στερημένη

Κλισέ και όμως αληθινό

Δεν είχαν ποτέ ρόλο αισθησιακών
(Υπολείπονται σε διάπλαση σώματος)

Διεγείρονται όμως στο πορνογράφημα
Συνευρισκόμενοι σελίδα προς σελίδα
Ακμαίοι



In medias res

Ενα σπασμένο φτερό καλωσορίζει εποχή
Αφήνοντας πρόωρα κάποιο κοπάδι
Φρεσκοπλυμένες οι μέρες στεγνώνουν ψυχρές
Πώς να ξεβολευτούν παλτό και γάντια;
Παράθυρα πότε ανοιχτά πότε κλειστά
Από συνήθεια οσφραίνονται μαλακτικό με
     λουλούδια
Και η δίψα δεν είναι παρά λαχτάρα για νερό
Απλόχερη φυσιολογία – για την ώρα˙



Εκ των υστέρων

Και να στο πω δεν θα το καταλάβεις τώρα
Πώς έχασα χρόνο στο να περιμένω τον χρόνο
Γιατί το μέλλον φαντάζει σπουδαίο όσο είναι νωρίς

Αν είχαμε γεννηθεί νάνοι ίσως να μην επενδύαμε
Τόσο πολύ στο ύψος των περιστάσεων
Οπου μένει για πάντα μια μικρή εκκρεμότητα και

Κανένας καιρός δεν αλλάζει στο πέρασμά του
Απ(ό)όντα μη όντα όλα εκείνα που θα έρχονταν
Βραχύβια όλα εκείνα που ήρθαν ή δεν ήρθαν ποτέ



Αναδιάρθρωση

Πάνε δυο μήνες τώρα που σταμάτησα να πειθαρχώ
Πήρα το μαξιλάρι από το κρεβάτι μου
Εστρωσα στο τραπέζι να ξαπλώνω μετά το γεύμα
Επαψα να κρύβω στην ντουλάπα ρούχα, παπούτσια, πράγματα
Μετέφερα το καλοριφέρ στη βεράντα
Αρχισα να μαγειρεύω στο μπάνιο κάτω από καυτό νερό
Στην κουζίνα φύτεψα θάμνους, λουλούδια και δέντρα
Ο καναπές έγινε το νέο γραφείο μου
Βλέπω τζάκι αντί για τηλεόραση τα βράδια
Εβαλα βιβλία και θεάματα για έπιπλα στα άλλα δωμάτια
Συντόνισα το ρολόι με το πιάνο να παίζει ένα τραγούδι κάθε ώρα
Εκανα ύστερα το απείθαρχο αυτό σπίτι χώρο δημόσιο
Και κλειδώνομαι ιδιωτικά κάθε πρωί εκεί έξω



                                                                                                           pmamakaki@gmail.com



Πηγή: περιοδικό (.poema..), τεύχος 21
http://www.poema.gr/poem.php?id=537&pid=

Jacques Prévert - Είμαστε όλες οι μέρες | Poeticanet

Jacques Prévert - Είμαστε όλες οι μέρες | Poeticanet

Πόλυ Μαμακάκη, Ο έρωτας εξ αποστάσεως - Κριτική της Βαρβάρας Ρούσσου

Πόλυ Μαμακάκη Ο έρωτας εξ αποστάσεως Βαρβάρα Ρούσσου

Πόλυ Μαμακάκη, Περίπατοι στον κήπο για δύο, (.poema..) εκδόσεις, 2013 Το γενικότερο ερώτημα που τίθεται από τα πρώτα ποιήματα της συλλογής είναι νομίζω παλαιό, αλλά η διαχρονικότητά του το ανανεώνει διαρκώς: Πώς ο επιδιωκόμενος λυρισμός δεν εκπίπτει στο μελοδραματικό κλισέ και ποιοι οι τρόποι που, ενώ συγκρατούν, ταυτόχρονα εκτινάσσουν τη συναισθηματική θερμοκρασία του ποιήματος; Πώς ο κατορθωμένος λυρισμός που συνάπτεται με το ερωτικό συναίσθημα αξιώνεται την ποιητικότητα χωρίς να εκχυδαϊστεί σε φτηνή και εύπεπτη φλυαρία; Το ειδικότερο επίσης ερώτημα, θεματικής φύσης, είναι ώς ποιον βαθμό ο έρωτας μπορεί να (επανα)τροφοδοτεί μια σειρά νέων ποιημάτων και να αισθητοποιείται με φρέσκια ματιά και ανανεωτική πνοή;    Για την Πόλυ Μαμακάκη η παρούσα είναι η τέταρτη ποιητική συλλογή την οποίαν προοιωνίζουν θεματικές κατευθύνσεις, μορφολογικές αναζητήσεις, λέξεις και φράσεις της προηγούμενης συλλογής, του 2012, με τίτλο εν(d)ος. «Λόγος στερημένος την εκφορά/ [...]Πατάς mute-γράφεις το ποίημα» έγραφε η ποιήτρια στην προηγούμενη συλλογή, εστιάζοντας στην αιτία που γεννά ένα ποίημα: ό,τι δεν μπορεί να λεχθεί (κυρίως δια ζώσης) μπορεί να μετουσιωθεί σε ποίημα. Αυτή η σχέση φαίνεται να διέπει τον έρωτα και συχνά τον εξ αποστάσεως, εφόσον τέτοιος έρωτας υπονοείται  σε ορισμένα ποιήματα της Μαμακάκη. Ηδη από την προηγούμενη συλλογή, όπως προαναφέρθηκε διαφαίνεται η απόσυρση του υποκειμένου από τον μάλλον οδυνηρό και ανιαρό περίγυρο της καθημερινότητας και η περιχαράκωσή του σε έναν κόσμο κυριαρχίας του εμείς-ζεύγους, ως αντίβαρο στις ματαιώσεις που προσφέρει η ζωή πέρα απ τον έρωτα.    Το βιβλίο ανακαλεί μπαρτικά «αποσπάσματα» ερωτικού λόγου: τα περισσότερα ποιήματα δικαιώνουν τις βαθυστόχαστες παρατηρήσεις του Μπαρτ για τον ερωτικό λόγο. Στα ποιήματα της συλλογής κυριαρχεί η απουσία και ιδίως η μνημείωση της στιγμής, -οφθαλμοφανής η στόχευση από το μότο του J. Prevert- εκείνης της ερωτικής στιγμής που δημιουργεί την αίσθηση του απόλυτου και που υποκαθιστά στη μνήμη κάθε γήινη μηδαμινότητα, που αναιρεί τη μονάδα χάριν της ερωτικής δυάδας. Ο τίτλος εξάλλου φανερά προκρίνει το ζευγάρι και το τοποθετεί στην Εδέμ του έρωτα, σε έναν περίπατο στον κήπο της αιωνιότητας. Γιατί αυτή είναι η νοητή προέκταση της ερωτικής στιγμής: το πάντα. Σε έναν αέναα επαναλαμβανόμενο περίπατο στον κήπο, οι δύο διαστέλλονται για να γεμίσουν τον κόσμο σε βαθμό που να εξισώνει τη συλλογικότητα με τη δυάδα («Ακρωτήρι ο Παράδεισος», «Αίσθηση», όπου ο ενδιαφέρων ρυθμικά στίχος: εσύ εγώ εμείς τίποτ' άλλο κανείς). Ωστόσο, η πραγματικότητα καραδοκεί σκληρή ακόμη κι αν το ποίημα επιχειρεί να την ξορκίσει («Scripta manent»). Η απουσία επιβάλλεται από τη χωρική απόσταση και υποσκάπτει την ενότητα απειλώντας με ψυχική απόσταση τους δύο και κατακερματισμό τον έναν. Η υποκειμενικότητα συγκροτείται μέσω της παρουσίας του άλλου και εν τη απουσία του η γραφή (το γράφω και η πράξη γραφής -γράμμα, ηλ. μήνυμα, ποίημα- αναφέρονται σε  ποιήματα της συλλογής) συγκρατεί το υποκείμενο και ταυτόχρονα το συνδέει με το απόν εσύ.  Eνα στοιχείο που διέπει αυτό το βιβλίο, περισσότερο από το προηγούμενο, είναι η μορφολογική ποικιλία που πραγματώνεται με τόλμη κι αναδεικνύει τις γόνιμες δοκιμές της ποιήτριας: από τα πολύ σύντομα ποιήματα που οπτικά αλλά και με την πυκνότητά τους παραπέμπουν στο χαϊκού, περνάμε σε ποιήματα με περισσότερους στίχους (περίπου οκτώ έως εικοσιπέντε στίχων), όχι ιδιαίτερα πολυσύλλαβους και σε άλλα που ενώ σύντομα επεκτείνουν τον στίχο στα όριά του δίνοντας, οπτικά, την αίσθηση ενός πεζού ή αγγίζοντας το όριο του στίχου-παραγράφου (verset). Ενδιαφέρουσες φόρμες, το ποίημα «Συνεπαρμός» σε δίστιχα και το «Σονέτο ελεύθερης κατάφασης», όπου η αναφορά στον τίτλο μιας φόρμας σταθερής μορφής και η διάλυσή της στο ποίημα συνιστά έναν ενδιαφέροντα διάλογο με την παράδοση του σονέτου. Η στίξη είναι εμπρόθετα πολύ περιορισμένη, συχνά υποστηρίζοντας με την έλλειψή της τη συνεχή ροή του ποιητικού λόγου, ενισχύοντας τον εξομολογητικό τόνο. Συγκριτικά με την προηγούμενη συλλογή η Μαμακάκη αυτοπεριορίστηκε, σε μεγάλο βαθμό, αναφορικά με την αφηγηματικότητα του ποιήματος (έντονη στο urban poetry όπου επιχειρείται η χαρτογράφηση της πολύπλευρης αστικής καθημερινότητας και οργανώνεται μια ποίηση-κάμερα), ενεργοποίησε με την τάση επιγραμματικότητας τη δραστικότητα των λέξεων, προτίμησε, και πολύ ορθά, την ελέγξιμη, από κάθε άποψη, συντομία και προχώρησε προς την αφαιρετικότητα που κινητοποιεί, ιδίως σε ποιήματα τέτοιας θεματικής, την αναγνωστική φαντασία. Η Μαμακάκη του urban poetry με τους τρόπους του Περίπατοι στον κήπο για δύο θα δημιουργούσε, νομίζω, μια ενδιαφέρουσα οπτική και μια ωριμότερη και πιο ανοιχτή ματιά στον κόσμο. broussgr@yahoo.gr

Πηγή: περιοδικό (.poema..), τεύχος 21, http://www.poema.gr/review.php?id=97&pid=