Πόλυ Μαμακάκη εν(d)ος, "Κύρια αιτήματα της ύπαρξης" - Κριτική του Γιώργου Βέη

Πόλυ Μαμακάκη, εν(d)ός, εκδόσεις Γαβριηλίδη, 2012, σ.66
Κύρια αιτήματα της ύπαρξης

Τρίτη εμϕάνιση. Προηγήθηκαν: Σαν άλλη Αριάδνη, από τις εκδόσεις Μέδουσα (2006) και urban poetry, (ατομική έκδοση, 2009). Η προμετωπίδα στα αγγλικά της τρέχουσας ποιητικής συλλογής της Π. Μαμακάκη (1976-), «a chain is no weaker than its missing link», δάνειο από τον e.e.cummings, μαρτυρεί, μεταξύ άλλων, έντονες επαϕές με νεωτερικούς ποιητές από την αλλοδαπή σκηνή. Προαναγγέλλοντας αναϕορές σε ατέρμονα αδιέξοδα, σισύϕεια πάθη, βασανιστικές εμμονές και ουτοπικές προοπτικές ενός σκεπτομένου τα περί του εαυτού του υποκειμένου, τα δύο εισαγωγικά ποιήματα συνιστούν στη συνέχεια, ως εκ των πραγμάτων, απόπειρες περίληψης των όσων έπονται. Στο δε εξάστιχο με τίτλο «Κυριακή πρωί», όπου ο απόηχος του ομωνύμου ποιήματος του Ουάλλας Στήβενς είναι αισθητός, η ρήξη του εγώ με ό, τι το ϕαλκιδεύει είναι κάθετη. Τα περιθώρια των υπεκϕυγών έχουν σχεδόν εκλείψει, η αναζήτηση μιας σαϕώς δικαιότερης κατάστασης των πραγμάτων είναι όντως αδιαπραγμάτευτη. Η αντίθεση με το υπάρχον προϊόν των λογής επαϕών με την συνήθως ριζικά διχασμένη ετερότητα λογίζεται πλέον πλήρης. Κατά λέξη: «Να κυλήσω στην άκρη του κρεβατιού/ και να είσαι εκεί/ -αυτό ονειρευόμουν/ ενώ ξημέρωναν κουνημένες σκιές/ πλάι σε απελπιστικές ρεκλάμες κοινοτοπίας». Αντιλαμβάνομαι ότι όλες οι εκδοχές της πραγματικότητας, η οποία χαρτογραϕείται εν μέρει εδώ, συνιστούν καλειδοσκοπικές όψεις ενός εν τέλει αινιγματικού, ευρύτερου συνόλου παραστάσεων. Στο  «Κοιτάζοντας», ϕέρ΄ ειπείν, οι κρίσιμοι αϕορισμοί υπομνηματίζουν την ομολογουμένη πολυσημία της δήθεν αντικειμενικότητας των ορατών. Η αποκωδικοποίηση κατά συνέπεια των ποικίλων, κατά κανόνα πολύπλοκων σημάτων, τα οποία ακαταπαύστως εκπέμπουν τα ινδάλματα της ποιήτριας ϕαίνεται να αποτελεί πρωτεύουσα μέριμνα. Και μάλιστα του καθ΄ ημέραν βίου. Η ανάπτυξη των στίχων συνιστά πυκνά συχνά προϊόν τόσο της εντατικής παρατήρησης των καθεκάστων του βίου, όσο και της επιμελούς μελέτης του εκάστοτε δεδομένου χωροχρόνου.

Παραθέτω αυτούσιο για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής το «Κοιτάζοντας»: «Υπάρχει κι αυτή η άποψη των Ινδιάνων της Αμερικής/ ότι οι ϕωτογραϕίες κλέβουν την ψυχή/ και η απεικόνιση μιας αποσπασματικής σκηνής/ -πόσο μάλλον στημένης- είναι τούτη η αλάνθαστη στιγμή/ των αισθημάτων που περικλείει προδίδοντας ταυτόχρονα/ εκείνον που κοιτάζει μέσα στο ϕακό/ όσο κι εκείνον που τον κρατάει/ πνιγμένο, αδιάϕορο, ανασϕαλή, αλλοπαρμένο./ Ωστόσο κάποιοι παρασύρονται απ' την ανάγκη του τεκμηρίου/ (ότι κάτι κάπου έζησαν ή ήταν)/ που αϕήνονται να τους γλιστρήσει/ εκείνο που κρύβουν τα λόγια τους/ μέσα απ' το ανυπόταχτο που στέκει εκεί ως βλέμμα». Αναϕερόμενος δε ειδικότερα στις διακειμενικές διασταυρώσεις της συλλογής, παρατηρώ τα εξής: η σήμανση «A fountain» προέρχεται από τη θρυλική ϕράση του Michael Longley «Sir, if prose is a river, then poetry's a fountain», ο στίχος «Poetry makes nothing happen» ανήκει στον Δάσκαλο W.H. Auden, από ένα ποίημά του αϕιερωμένο στη μνήμη του Ιρλανδού ποιητή W.B. Yeats, ο τίτλος «Paysage aux Papillons» αϕορά στον πασίγνωστο πίνακα του Salvador Dali, οι όροι «Lilies and weeds» συνομιλούν με το 94ο σονέτο του Σαίξπηρ (πρβλ. ιδίως «For sweetest things turn sourest by their deeds; / Lilies that fester smell far worse than weeds»), ο δε τίτλος «Après la pluie» παραπέμπει σε μουσικό κομμάτι του σύγχρονου Γάλλου τραγουδοποιού René Aubry, ϕίλου της ελληνικής μουσικής, με βαθιές μάλιστα επιρροές από τον ημέτερο Μάνο Χατζηδάκη, ενώ η μνήμη της ποιήτριας Anne Sexton συνυπάρχει στο «Ο θάνατος της Anne». Επίσης καταγράϕονται και ορισμένοι άλλοι αμετάϕραστοι γλωσσικοί τύποι, δάνεια από τα αγγλικά και τα γαλλικά συνήθως. Οι εν λόγω αποβλέπουν κυρίως στη σκωπτική ανάδειξη σημαντικών κοινωνικών ή και ατομικών παραμέτρων.

Συγκρατώ ότι τα στελέχη της κοινωνικής κυψέλης προσωπογραϕούνται με τυπική ενάργεια. Ισχυρό μάλιστα ενδιαϕέρον παρουσιάζουν οι διάϕορες πτυχές των ψυχώσεων, ενώ ο ειδικότερος καταγγελτικός ρυθμός είναι ενίοτε ιδιαίτερα έντονος. Η εμμονή στη λεπτομέρεια αποδίδει. Τα πρόσωπα και τα πράγματα συνυπάρχουν ισότιμα μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο των εσωτερικών και εξωτερικών τριβών. Αποσπώ το εξής χαρακτηριστικό απόσπασμα από το «Άξια», το οποίο δίνει από την πλευρά του το στίγμα μιας αυθεντικής ηθικής παρέμβασης, η οποία είναι σαϕώς υϕολογικά ενισχυμένη από την ποιητική στρατηγική της νουνεχούς ρητορείας των επιγραμματοποιών: «Chesterfield ο καναπές/ Louis Vuitton η τσάντα,/ ισότιμα ενοικίων ενός έτους και έξι μηνών/ (όσο θα χρειαζόταν για να ξαναϕτιάξει/ τρεις ϕορές τη ζωή της)/ η κόμμωση να μακιγιάρει τη μωρία,/ μια διψασμένη Μήδεια/ με ξένο στα σπλάχνα καρπό/ μεταμϕιεσμένη σε άγγελο/ από εκείνους που αδίστακτα/ σκορπούν τη δυστυχία/ με τα ακαταμάχητα θέλω τους».

Στο δε αναπάντητο τριπλό ερώτημα, το οποίο αϕορά στην πρόσληψη των ειδώλων του κόσμου, όπως απαντά στον πρόλογο του ποιήματος με τίτλο «Αυτό που δεν μπορεί διαϕορετικά να ειπωθεί», δηλαδή: «Αγκάθι γυμνό που μεγάλωσε/ αιωρούμενη μορϕή σιλουέτας/ ή κάποιο τεχνητό δάκρυ που δεν βρήκε να κυλήσει/ και ξάπλωσε πάνω σε λέξεις», νομίζω ότι θα πρέπει να δείξουμε ότι για μας θα αρκούσε μια συνδυαστική απάντηση, η οποία θα κατέϕασκε ενδεχομένως και στα τρία ερωτηματικά-κρίματα. Άλλωστε το ονειρικό στοιχείο, το οποίο εμϕιλοχωρεί σε πλείστες εδώ των περιπτώσεων, επιτρέπει και διευκολύνει ανάλογες οσμώσεις κριτηρίων θέασης, ποιοτήτων ζωής, αλλά και αισθητικών αποκλίσεων. Φρονώ ότι έχουμε κάθε λόγο να αναμένουμε με αυξημένο ενδιαϕέρον το επόμενο διάβημα της ποιήτριας.

       ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ (Ιάβα, Σεπτέμβριος 2012)

[Αναδημοσίευση από το περιοδικό κουκούτσι, τχ. 10, Φεβρουάριος-Ιούνιος 2015]